complectitur, quam serpentem multiplici lapsu et erratico, ferro amputans
coercet ars agricolarum, ne silvescat sarmentis et in omnis partis nimia
fundatur. 53 Itaque ineunte vere in eis quae relicta sunt exsistit tamquam
ad articulos sarmentorum ea quae gemma dicitur, a qua oriens uva se
ostendit, quae et suco terrae et calore solis augescens primo est peracerba
gustatu, dein maturata dulcescit vestitaque pampinis nec modico tepore
caret et nimios solis defendit ardores: qua quid potest esse cum fructu
laetius, tum aspectu pulchrius? Cuius quidem non utilitas me solum, ut ante
dixi, sed etiam cultura et natura ipsa delectat: adminiculorum ordines,
capitum iugatio, religatio et propagatio vitium, sarmentorum ea, quam dixi,
aliorum amputatio, aliorum immissio. Quid ego irrigationes, quid fossiones
agri repastinationesque proferam quibus fit multo terra fecundior? 54 Quid
de utilitate loquar stercorandi? Dixi in eo libro, quem de rebus rusticis
scripsi. De qua doctus Hesiodus ne verbum quidem fecit, cum de cultura agri
scriberet. At Homerus, qui multis, ut mihi videtur, ante saeculis fuit,
Laerten lenientem desiderium, quod capiebat e filio, colentem agrum et eum
stercorantem facit. Nec vero segetibus solum et pratis et vineis et
arbustis res rusticae laetae sunt, sed hortis etiam et pomariis, tum
pecudum pastu, apium examinibus, florum omnium varietate. Nec consitiones
modo delectant, sed etiam insitiones, quibus nihil invenit agri cultura
sollertius.

XVI. 55 Possum persequi permulta oblectamenta rerum rusticarum, sed ea ipsa
quae dixi sentio fuisse longiora. Ignoscetis autem, nam et studio rerum
rusticarum provectus sum, et senectus est natura loquacior, ne ab omnibus
eam vitiis videar vindicare. Ergo in hac vita M'. Curius, cum de
Samnitibus, de Sabinis, de Pyrrho triumphavisset, consumpsit extremum
tempus aetatis; cuius quidem ego villam contemplans, abest enim non longe a
me, admirari satis non possum vel hominis ipsius continentiam vel temporum
disciplinam. Curio ad focum sedenti magnum auri pondus Samnites cum