(nam verae ad Hiempsalem referebantur); ceterum, ubi res postularet, se
ipsum cum magna manu venturum. Numida mandata brevi conficit atque, uti
doctus erat, noctu Jugurthae milites introducit. Qui postquam in aedes
irrupere, diversi regem quaerere, dormientes alios, alios occursantes
interficere, scrutari loca abdita, clausa effringere, strepitu et tumultu
omnia miscere; quum[72] interim Hiempsal reperitur occultans sese tugurio
mulieris ancillae, quo initio pavidus et ignarus loci perfugerat. Numidae
caput ejus, uti jussi erant, ad Jugurtham referunt.

[69] _Alius alio_, 'one in one direction, and the other in another.' See
Zumpt, S 289.
[70] _Proximus lictor_ is the one of the lictors who, when they precede
the praetors or consuls, walks last, and is therefore nearest to his
commander; and this lictor, according to Roman custom, had the
highest rank among his fellow-lictors. The customs of the Romans were
imitated at the courts of allied princes.
[71] _Claves adulterinae_, 'imitation keys.'
[72] Respecting the _quum_ in descriptions, where it is commonly preceded
by _interea_, or _interim_, see Zumpt, S 580.

13. Ceterum fama tanti facinoris per omnem Africam brevi divulgatur;
Adherbalem omnesque, qui sub imperio Micipsae fuerant, metus invadit; in
duas partes discedunt Numidae; plures Adherbalem sequuntur, sed illum
alterum bello meliores. Igitur Jugurtha quam maximas potest copias armat,
urbes partim vi, alias voluntate imperio suo adjungit, omni Numidiae
imperare parat.[73] Adherbal, tametsi Romam legatos miserat, qui senatum
docerent de caede fratris et fortunis suis, tamen fretus multitudine
militum, parabat armis contendere. Sed ubi res ad certamen venit, victus
ex proelio profugit in provinciam[74] ac deinde Romam contendit. Tum
Jugurtha patratis consiliis, postquam omnis Numidiae potiebatur, in otio